คำถามทางยา
คำถาม :
HLA-B*15:02 มีความสัมพันธ์กับการเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา carbamazepine และยากลุ่ม Aromatic antiepileptic อย่างไร
ชื่อสามัญทางยา :
-
กลุ่มยา :
-
ชื่อการค้า :
-
ประเภทคำถาม :
วิธีสืบค้น :
คอมพิวเตอร์
แหล่งข้อมูล :
เอกสารปฐมภูมิ
คำตอบ :
ผู้ป่วยเพศชาย ส่งตรวจยีนแพ้ยา HLA-B*15:02 พบว่ามียีนดังกล่าว ซึ่งในระบบข้อมูลระบุว่า อัลลีล HLA-B*15:02 เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการแพ้ยา Carbamazepine และยาที่มีโครงสร้างคล้ายกัน ผู้ป่วยเคยได้รับ Phenytoin แล้วปัจจุบันแพทย์เปลี่ยนเป็น valproate
สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกา แนะนำให้คัดกรองอัลลีล HLA-B*1502 ก่อนเริ่มการรักษาด้วย carbamazepine(5) ในผู้ป่วยเชื้อสายเอเชีย เนื่องจาก Carbamazepine และ Aromatic anticonvulsants อื่นๆ (เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Phenobarbital) การเกิด Cross-reactivity ของ Aromatic antiepileptic drugs-induced cutaneous ADRs มีโอกาสเกิด Cross-reactivity ของ Carbamazepine, Oxcarbazepine, Phenytoin และ Lamotrigine 20-30% เนื่องจากความคล้ายคลึงกันทางโครงสร้างระหว่างยาทั้ง 4 ตัวนี้(4) ส่งผลให้ผู้ป่วยที่มีฟีโนไทป์ HLA-B*15:02 มีความเสี่ยงในการเกิด SJS/TEN เพิ่มขึ้น ซึ่งความชุกของอัลลีล HLA-B*1502 นี้มีประมาณ 7- 10% ในผู้ป่วยเชื้อสายเอเชียและเอเชียใต้(1) กลุ่มผู้ป่วยเชื้อชาติไทยที่ใช้ยา carbamazepine มีแอลลีล HLA-B*1502 มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิด SJS/TEN ประมาณ 60 เท่า(5) กลไกการเกิด SJS/TEN คือ Human leukocyte antigen (HLA) ซึ่งมีความหมายเหมือนกันกับ Human major histocompatibility complex (MHC) นำเสนอแอนติเจนภายนอกที่ไปยัง T-cell ซึ่งกระตุ้นการตอบสนองของ Adaptive immune response จำเป็นต้องมี HLA allele เฉพาะสำหรับการกระตุ้น Drug-specific T-cells ตัวรับ T-cell ของ Effector T-cell จะจดจำ Drug-peptide complex bound โดยโมเลกุล HLA-B จำเพาะบนเซลล์ที่สร้างแอนติเจน ส่งผลให้เกิดการปลดปล่อยตัวกลางของภูมิคุ้มกันและนำไปสู่ Adaptive immune reactions ทำให้เกิด Severe cutaneous reactions ขึ้น(5)
ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการใช้ยา ยา Aromatic antiepileptic เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Lamotrigine, Phenobarbital และ Carbamazepine ในผู้ป่วยที่ตรวจพบอัลลีน HLA-B*1502 เพราะยามีการ Cross-reactivity กันทำให้เกิด SJS/TEN ได้(1), (3), (5)
สรุป ผู้ป่วยรายนี้ตรวจพบ HLA-B*1502 ซึ่งเสี่ยงต่อการแพ้ยา Carbamazepine และยา Aromatic antiepileptic เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Lamotrigine และ Phenobarbital แบบ SJS/TEN ดังนั้นจึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยา Carbamazepine และยา Aromatic antiepileptic เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Lamotrigine และ Phenobarbital ในผู้ป่วยรายนี้
สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาแห่งสหรัฐอเมริกา แนะนำให้คัดกรองอัลลีล HLA-B*1502 ก่อนเริ่มการรักษาด้วย carbamazepine(5) ในผู้ป่วยเชื้อสายเอเชีย เนื่องจาก Carbamazepine และ Aromatic anticonvulsants อื่นๆ (เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Phenobarbital) การเกิด Cross-reactivity ของ Aromatic antiepileptic drugs-induced cutaneous ADRs มีโอกาสเกิด Cross-reactivity ของ Carbamazepine, Oxcarbazepine, Phenytoin และ Lamotrigine 20-30% เนื่องจากความคล้ายคลึงกันทางโครงสร้างระหว่างยาทั้ง 4 ตัวนี้(4) ส่งผลให้ผู้ป่วยที่มีฟีโนไทป์ HLA-B*15:02 มีความเสี่ยงในการเกิด SJS/TEN เพิ่มขึ้น ซึ่งความชุกของอัลลีล HLA-B*1502 นี้มีประมาณ 7- 10% ในผู้ป่วยเชื้อสายเอเชียและเอเชียใต้(1) กลุ่มผู้ป่วยเชื้อชาติไทยที่ใช้ยา carbamazepine มีแอลลีล HLA-B*1502 มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิด SJS/TEN ประมาณ 60 เท่า(5) กลไกการเกิด SJS/TEN คือ Human leukocyte antigen (HLA) ซึ่งมีความหมายเหมือนกันกับ Human major histocompatibility complex (MHC) นำเสนอแอนติเจนภายนอกที่ไปยัง T-cell ซึ่งกระตุ้นการตอบสนองของ Adaptive immune response จำเป็นต้องมี HLA allele เฉพาะสำหรับการกระตุ้น Drug-specific T-cells ตัวรับ T-cell ของ Effector T-cell จะจดจำ Drug-peptide complex bound โดยโมเลกุล HLA-B จำเพาะบนเซลล์ที่สร้างแอนติเจน ส่งผลให้เกิดการปลดปล่อยตัวกลางของภูมิคุ้มกันและนำไปสู่ Adaptive immune reactions ทำให้เกิด Severe cutaneous reactions ขึ้น(5)
ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการใช้ยา ยา Aromatic antiepileptic เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Lamotrigine, Phenobarbital และ Carbamazepine ในผู้ป่วยที่ตรวจพบอัลลีน HLA-B*1502 เพราะยามีการ Cross-reactivity กันทำให้เกิด SJS/TEN ได้(1), (3), (5)
สรุป ผู้ป่วยรายนี้ตรวจพบ HLA-B*1502 ซึ่งเสี่ยงต่อการแพ้ยา Carbamazepine และยา Aromatic antiepileptic เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Lamotrigine และ Phenobarbital แบบ SJS/TEN ดังนั้นจึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยา Carbamazepine และยา Aromatic antiepileptic เช่น Oxcarbazepine, Phenytoin, Lamotrigine และ Phenobarbital ในผู้ป่วยรายนี้
เอกสารแนบ :
เอกสารอ้างอิง :
- Uptodate [Internet]. Stevens-Johnson syndrome and toxic epidermal necrolysis: Pathogenesis, clinical manifestations, and diagnosis; [cited 2022 May 23]. Available from: https://www.uptodate.com/contents/stevens-johnson-syndrome-and-toxic-epidermal-necrolysis-pathogenesis-clinical-manifestations-and-diagnosis?sectionName=HLA%20types&topicRef=2221&anchor=H2115552208&source=see_link#H2115552208
- Uptodate [Internet]. Antiseizure medications: Mechanism of action, pharmacology, and adverse effects; [cited 2022 May 23]. Available from: https://www.uptodate.com/contents/antiseizure-medications-mechanism-of-action-pharmacology-and-adverse-effects?topicRef=2091&source=see_link#H3242513
- Uptodate [Internet]. Human leukocyte antigens (HLA): A roadmap: Mechanism of action, pharmacology, and adverse effects; [cited 2022 May 23]. Available from: https://www.uptodate.com/contents/human-leukocyte-antigens-hla-a-roadmap?search=HLA&source=search_result&selectedTitle=1~150&usage_type=default&display_rank=1#H75073771
- Hung, S.-I., Chung, W.-H., Liu, Z.-S., Chen, C.-H., Hsih, M.-S., Hui, R. C., … Chen, Y.-T. (2010). Common risk allele in aromatic antiepileptic-drug induced Stevens–Johnson syndrome and toxic epidermal necrolysis in Han Chinese. Pharmacogenomics, 11(3), 349–356. doi:10.2217/pgs.09.162
- Tangamornsuksan, W., Chaiyakunapruk, N., Somkrua, R., Lohitnavy, M., Tassaneeyakul, W., 2013. Relationship Between theHLA-B*1502Allele and Carbamazepine-Induced Stevens-Johnson Syndrome and Toxic Epidermal Necrolysis. JAMA Dermatology 149, 1025.. doi:10.1001/jamadermatol.2013.4114
ชื่อ-สกุลผู้ถาม :
ภก.กชพรรณ ประยงค์
ประเภทผู้ถาม :
เภสัชกร
วิธีถาม :
อื่น ๆ
จุดประสงค์การถาม :
เพื่อประโยชน์ในการปฏิบัติงาน
ความรีบด่วน :
อื่น ๆ
วัน/เวลาที่ถาม :
23/05/2022 11:53:41
วัน/เวลาที่ตอบกลับ :
23/05/2022 15:37:00
ระยะเวลาสืบค้น :
3 ชั่วโมง 40 นาที
วิธีส่งคำตอบ :
อื่น ๆ
ผู้สืบค้น :
นสภ.ณัฐณิชา วิไลรัตน์